Bitcoin rakibi Ethereum nedir? Ethereum nasıl çalışır? Bir (1) Ether'in değer nedir? İşte sadece 2017 yılında yüzde 3 bin değer kazanan Ethereum hakkında bilmeniz gerekenler...
Ethereum açık kaynak, kamuya açık, blok zinciri (blockchain) tabanlı akıllı sözleşme (smart contract)işlevselliğine sahip dağıtık hesaplama platformudur. Ethereum, merkezi olmayan turing bütünlüklü kamuya açık uluslararası ağ düğümü kullanarak komutları çalıştırabilen Ethereum Virtual Machine (Ethereum Sanal Makinesi) adındaki sanal makineyi sağlar. Ethereum ayrıca 'ether' adı verilen ve hesaplar arası transfer edilebilen ve gerçekleştirilen hesaplamalar için katılımcı düğümlerini tazmin etmeye yarayan bir kripto para birimi sunar. Bir dahili işlem fiyatlama mekanizması olan 'Gas' ise yığın mesajı azaltmak ve ağdaki kaynakları paylaştırmak için kullanılır.
Ehereum 2013 yılında kripto para araştırmacısı ve programcısı Vitalik Buterin tarafından ortaya atıldı. Geliştirme süreci Temmuz - Ağustos 2014 döneminde çevrimiçi kitle fonlaması sayesinde sağlandı. Ethereum sistemi 30 Temmuz 2015 tarihinde hayata geçirildi.
2016'da Ethereum, The DAO projesinin çökmesinin bir sonucu olarak iki blok zincirine ayrıldı ve böylece Ethereum Classic ürünü ortaya çıktı.
20 Kasım 2017 itibari ile Ethereum sisteminin para birimi olan bir (1) Ether 359 ABD dolarına denktir.
Ethereum yapısı nasıldır?
Ether nedir?
Ethereum blok zincirinin para birimi Ether olarak adlandırılır. ETH kodu ile temsil edilir ve kripto para döviz işlemlerinde ticareti yapılır. Ether, Ethereum ağındaki hesaplama hizmetleri ve işlem ücretleri için ödeme aracı olarak da kullanılır.
Ether piyasa koşullarına bağlı olarak fiyatı değişebilen dalgalı bir sanal para birimidir. 17 Haziran 2016'da The DAO'nun heklenmesiyle bir (1) Ether'in değeri 21.50 dolardan 8 dolara düştü. Temmuz 2017 itinari ile bir (1) Ether'in değeri yılın başından bu yana yüzde 5 bin artarak 400 dolardan daha yüksek bir seviyeye ulaştı. Ether'in volatilitesi yüksek satış işlemleri ile ani düşüşler de yaşadı ve bu sebeple bir (1) Ether'in değer 0.10 dolar seviyesini gördü ve ardından 300 dolardan daha yüksek bir seviyeye geldi.
Ethereum Virtual Machine (Ethereum Sanal Makinesi) nedir?
Ethereum Virtual Machine (EVM), Ethereum sistemindeki akıllı sözleşmelerin çalışma zamanı ortamıdır. EVM'nin resmi tanımı Gavin Wood tarafından Ethereum Sarı Sayfalar'da (Ethereum Yellow Pages) yapılmıştır. EVM korumalı bir alandır ve ağdan, dosya sisteminden ve ana bilgisayar sisteminin diğer işlemlerinden tamamen soyutlanmıştır. Ağdaki Ethereum düğümü dahi bir EVM yürütmesini gerçekleştirir ve aynı komutları yerine getirir. EVM, C++, Go, Haskell, Java, Python, Ruby, Rust ve WebAssembly'da (geliştirilme aşamasında) uygulanmaktadır.
Akıllı sözleşmeler (Smart contracts) nedir?
Akıllı sözleşmeler güvenilmeyen aracılar arasında değerin direkt işlemini yerine getiren ve sanal olarak kontrol edilen rastgele olmayan takas mekanizmalarıdır. Akıllı sözleşmeler pazarlığı ya da ekonomik olarak yüklü prosedür talimatların performansını ve potansiyel olarak sansür, muvazaa ve kredi riski taşıyan işlemleri kolaylaştıran, onaylayan ve uygulayan sistemdir. Ethereum'daki akıllı sözleşmeler EVM tarafından daha sonra işletilecek Ethereum blok zincirinde tutulan otonom komut dosyaları ya da durumsal merkezsizleştirilmiş uygulamalar olarak hareket eder. Ethereum sözleşmelerine yerleştirilen talimatlar Ether ile ödenir ve çeşitli Turing bütünlüklü betik dillerine uygulanabilir.
Kamuya açık blok zincirindeki sözleşmeler
Sözleşmeler kamuya açık olacağı gibi işlevselliği ortaya koymak için gelişime imkan verebilir.
Kamuya açık blok zincirinde sözleşmeleri kullanmadaki sorunlardan birisi güvenlik açıklarını da içeren ve herkese görünebilen fakat hemen onarılamayan arızalardır. 17 Ağustos 2016'da The DAO'ya yapılan ve hemen durdurulamayan ya da düzeltilemeyen saldırı bu duruma örnek gösterilebilir.
Basit olmayan özellikleri ortaya koymak ve belirtmek için resmi doğrulamanın nasıl kullanılacağına dair hali hazırda devam eden bir çalışma yürütülmektedir. Microsoft'un araştırma bölümü Microsoft Research'ün hazırladığı raporda somut akıllı sözleşmeleri yazmanın The DAO heklenmesi örnek gösterilerek uygulamada bazı zorluklara sebep olabileceği not edildi. Raporda Microsoft'un sözleşmeleri onaylamak için geliştirdiği araçlar tartışıldı ve yayınlanan sözleşmelerin geniş ölçekli bir analizinin muhtemelen yaygın güvenlik açıklarını ortaya çıkarabileceği sonucuna ulaşıldı. Rapor, EVM kodu ve nesne yönelimli programlama programının (Solidity) denkliğini onaylamanın mümkün olabileceğini de ortaya koydu.
Ethereum programlama dilleri
Akıllı sözleşmeler, Ethereum blok zinciri içerisine uygulama için yerleştirilmiş ve EVM bayt koduna sıralanmış yüksek seviyeli programlama soyutlamalarıdır. Akıllı sözleşmeler C ve JavaScript'le benzerlikleri bulunan ve Solidity adı verilen bir tür nesne yönelimli programlama, Serpent, LLL ve Mutan ile yazılabilir. Ayrıca Viper adı verilen ve henüz geliştirilmekte olan araştırma odaklı bir dil de bulunmaktadır.
Ethereum performansı
Ethereum sisteminde tüm akıllı sözleşmeler takasa konu olan blok zincirindeki her düğüm kamuya açık biçimde kayıt altına alınmaktadır. Bunun olumsuz tarafı ise tüm akıllı sözleşmeleri hesaplayan tüm düğümlerde gerçek zamanlı işlemlerin hızında düşmesine sebep olan performans sorunlarına yol açmasıdır. Hesaplamalar için veritabanı mühendisliği üzerinde çalışan Ethereum mühendisleri 2016 yılının ilk günlerine kadar herhangi bir sonuç elde edemedi. Ocak 2016 itibari ile Ethereum protokolü saniyede 25 işlem gerçekleştirmeye başladı. Eylül 2016'da ise Buterin ölçülebilirliği artırmak için öneriler sundu.
Ether arzında artış oranı
Ether tedariğinin 2017'de yüzde 14.75 artacağı ve 2065 yılına kadar kademeli olarak yüzde 1.59 oranında azalacağı öngörülmüştür. Fakat Ethereum sistemine eklenen ve proof of stake (pay belgesi) yerine proof of work (iş belgesi) temelli çalışan Casper adındaki yeni uygulamanın enflasyon oranını yüzde 0.5'ten yüzde 0.2'ye azaltacağı düşünülmektedir.
Ethereum sisteminin önerilen kullanımları
Ethereum platformu için aralarında imkansız ve gerçekleştirilmesi hayalden ibaret de olan çok sayıda kulanım önerilmiştir. Ethereum'un önerilen kullanım alanlarından bazıları nesnelerin interneti, çiftlikten softaya, akıllı şebeke ve spor bahistir.
Bu kullanımlar uPort gibi Internet için güvenli kimlik yönetim sistemlerini içerir.
Ethereum ekosistemi
Bu listede yer alan projeler ayrıntılandırılmamıştır ve kullanım dışı olabilir.
Ethereum sisteminde istemci profilleri ve cüzdanlar
Geth - 'Go' istemci profili uygulaması
Jaxx - Web cüzdanı
KeepKey - Donanım cüzdanı
Ledger Nano S - Donanım cüzdanı
Mist - Masaüstü cüzdanı
Parity - 'Rust' istemci profili uygulaması
Ethereum sisteminde merkezi olmayan uygulamalar
Belge varlığının kanıtını ve uygunluğunu sağlayan elektronik imza - Lüksemburg Menkul Kıymetler Borsası buna benzer bir sistem geliştirdi.
Maddi varlıklar için NFC çiplerini ve Bluetooth düşük enerji kullanarak onaylama gibi nesnelerin interneti için etkileşimli şebeke.
Sabit kurdan itibari paraya dijital jetonlar. İspanyol bankası Santander'in buna benzer bir proje ile uğraştığı biliniyor.
Sabit kurdan altına dijital jetonlar.
Müzik için geliştirilmiş dijital haklar yönetimi. Britanyalı şarkıcı ve söz yazarı Imogen Heap bu teknolojiyi kullandı.
Tahmin piyasaları için platformlar: Augur, Gnosis
Kitle fonlaması platformları: The DAO
Özendirici ekonomik önlemlere sahip sosyal medya platformları: Backfeed, Akasha
Fiziksel öğeler, finansal ürünler ve enerji için merkezi olmayan pazar yerleri: FreeMyVunk, Etheropt, TransActive Grid
Yabancı işçiler için mobil ödeme hizmetleri: Everex
Akıllı sözleşmeler aracılığıyla kullanıcıları doğrulama ve faturalama işlemini yönetme: RWE otomobil şarjı
Ethereum şirket yazılımı
Ethereum sistemi şirket yazılımı firmaları tarafından çeşitli uygulamalar için test edilmektedir. Microsoft, IBM, JPMorgan Chase, Deloitte, R3, Innovate UK Ethereum sistemini test eden firmalardan bazılarıdır.
Ethereum İttifakı (EEA)
Mart 2017'de birçok blok zinciri kuruluşu, araştırma grupları ve Fortune 500 şirketleri 30 kurucu üye ile beraber Enterprise Ethereum Alliance adı verilen Ethereum İttifakı'nı kurdu. Kar amacı gütmeyen bu kuruluşun üyesi sayısı Mayıs 2017 itibari ile 116 ticari kurumdan oluşuyor. Bu kurumlardan bazıları ConsenSys, Cornell Üniversitesi araştırma grubu, Toyota Research Institute, Samsung SDS, Microsoft, Intel, J.P. Morgan, Merck KGaA, DTCC, Deloitte, Accenture, Banco Santander, BNY Mellon, ING ve National Bank of Canada'dır.
EEA'nın amacı açık kaynak referans standartı mühendisliğini ve bankacılık, işletme, danışma, otomotiv, farmasötikal, sağlık, teknoloji, mobil, eğlence ve diğer endüstrilerin ortak çıkarlarına hitap edebilecek kişisel izin verilmiş Ethereum blok zinciri versiyonlarını Ethereum ekosistemindeki geliştirmeciler ile çalışırken düzenlemektir. İttifakin bazı üyeleri potansiyel olarak özel blok zincirlerini kamuya bağlamak için hibrit mimari üzerinde araştırma ve iş birliği yapma niyetlerini bildirdiler. Fakat bu bildiri izin verilmiş ve izin verilmemiş blok zincirlerini birleştirmeyi içeren düzenlemeler, güvenlik ve uyum gibi kaygıları beraberinde getirmiştir.
Temmuz 2017 itibari ile ittifakta aralarında MasterCard, Cisco Systems ve Scotiabank'ın da bulunduğu 150'den fazla üye bulunmaktadır.
Ethereum blok zincirinde izinli defterler
Ethereum çeşitli projelerde izinli blok zinciri olarak araştırılıyor ve kullanılıyor.
J.P.Morgan Chase, Ethereum üzerinde bir blok zinciri geliştiriyor. Quorum adı verilen sistem türevler ve ödemeler arasındaki geçişi alanındaki kamu ve özel arasındaki çizgiye paralel olarak tasarlanmıştır. Bu sistem mali süreçlere hatasız erişim ihtiyacı duyan düzenleyicileri tatmin etmek için geliştirildi. Sistem kimliğini ya da işlem detaylarını kamuya açıklama istemeyen tarafların güvenliğini koruyor.
Royal Bank of Scotland da, Ethereum açık defter ve akıllı sözleşme platformu tabanlı saklayıcılık mekanizması geliştirdiğini duyurdu.
Ethereum sistemi hakkındaki eleştiriler
FT Alphaville'de yazan bir finans blog yazarı Ethereum kamu blok zinvirini ve Ether kripto para birimini Ponzi oyunlarına ve yatırım dolandırıcılığına imkan kıldığı için eleştirdi. Bu eleştiri Cagliari Üniversitesi tarafından hazırlanan bir belgeye dayandırılarak yapıldı. 1384 akıllı sözleşmenin incelendiği belgede, Ponzi oyununa olanak sağlayan Ethereum akıllı sözleşmelerinin oranının yüzde 10'a yakın olduğu yer aldı. Fakat ağdaki işlemlerin yalnızca yüzde 0.05'inin bu sözleşmeler ile ilgili olduğu tahmin ediliyor.
